Arta and Drita, two survivors of sexual violence during the war in Kosovo, talk about the trauma they experienced, the stigma of society, and the KRCT study that brought them together with 116 other women.
The day they were abducted by the Serbian armed forces, both women remember it down to the most agonizing details. The clothes they had worn, the marks on their rapists’ faces, the helplessness imposed by them, and the reason that had put them all at risk. Who would have thought that a piece of bread would become a symbol of sacrifice and self-sacrifice, which would, consequently, lead to the most traumatic event of their lives?
Although our protagonists have grown up and lived diametrically different lives, they are united by the flow of fate and the unquenchable resistance they have consistently shown. A recent study by the Kosovo Rehabilitation Center for Torture Victims led us to discover poetic similarities between the stories of two women, for whom life has not been easy at all.
When talking about her transformation after the violence, Arta singles out her stabile economic situation that helped her get the right treatment. “Abused women need treatment. “They need to be supported financially, treated, understood, and cared for by their families”, she said. In addition to the fact that she regularly participates in KRCT group therapies, Arta has also helped identify many women who have shared the same fate with her; encouraging them to come to the Center for support. She did not want to be considered a victim all her life, so she raised her voice and fought for a better life. This is exactly the message she has for all survivors of sexual violence in Kosovo.
“Never stop fighting” is the phrase chosen by Drita, for whom the battle for resistance never stopped. Clashing with a man who blamed her, a family that did not support her and a mentality that constantly oppressed her, Drita says that she does not even know how she got here. She was forced to return to her parents’ house, where she still lives today. Driven by the need to justify housing, Drita works, cleans, cooks, attends the garden, takes care of everything, and wears herself out every day, hoping that the day will come when she will be accepted.
Cryingly Drita says that “society will judge, family will judge … we have nowhere to go but to suffer in silence”. At KRCT, she says she has found the only spiritual resting place. She considers therapists and other survivors to be second families, although she sometimes feels that they too are tired of her frequent visits. And who could bear this burden for the rest of his life?
Fortunately, the results of the KRCT study could be the first step towards easing this burden. Through blood samples from 118 women survivors of wartime sexual violence and their 119 children, this Center revealed something extraordinary. The post-traumatic stress experienced during survivors ’pregnancies can be transferred to children; transfer which can be seen on the surface of their genes. With atypical blood cortisol levels, these children do their best to live in a world that did not care about them.
But not anymore. Thanks to these findings, we will shift individual-based treatment to inclusive rehabilitation for all of society. The insecurity, fear, stress, and anxiety of the children of the survivors will be treated profoundly, so that its roots may be cut off once and for all. This may seem unattainable, but with the design of intervention programs for the children of survivors, Kosovo will recover from the chain of pain fuelled by improper practices, while the trauma of war will slowly pass into oblivion.
* Names and details have been modified to protect the identity of the survivors.
ALBANIAN:
Rruga drejt Fuqizimit dhe Transformimi i të Mbijetuarve të Dhunës Seksuale
Arta dhe Drita, dy të mbijetuara të dhunës seksuale gjatë luftës në Kosovë flasin për traumën e përjetuar, stigmën e shoqërisë, dhe studimin e QKRMT-së që i bashkoi ato me 116 gra të tjera.
Ditën kur u rrëmbyen nga forcat e armatosura serbe, të dyja gratë e kujtojnë deri në detajet më torturuese. Rrobat që kishin patur veshur, shenjat në fytyrën e dhunuesve të tyre, pafuqishmërinë e imponuar nga ta, dhe arsyen që i kishte bërë të vinin gjithçka në rrezik. Kush do të mund ta mendonte se një copë buke do të shndërrohej në simbol sakrifice e vetëmohimi, e që rrjedhimisht, do të çonte drejt ngjarjes më traumatike të jetës së tyre?
Megjithëse protagonistet tona janë rritur e kanë jetuar jetë diametralisht të ndryshme, ato i bashkon rrjedha e fatit dhe rezistenca e pashuar që kanë treguar vazhdimisht. Studimi i fundit nga Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të torturës u bë shkak që ne të zbulojmë ngjashmëritë poetike mes historive të dy grave, për të cilat jeta s’ka qenë aspak e lehtë.
Kur flet për transformimin e saj pas dhunës, Arta veçon gjendjen e saj të mirë ekonomike që e ndihmoi për të marrë trajtimin e duhur. “Gratë e dhunuara kanë nevojë për trajtim. Ato kanë nevojë që të mbështeten ekonomikisht, dhe të përkrahen, kuptohen, dhe duhen nga familjet e tyre”, thotë ajo. Përveç faktit që ajo merr pjesë rregullisht në terapitë grupore të QKRMT-së, Arta gjithashtu ka ndihmuar në identifikimin e shumë grave që kanë ndarë fatin e njëjtë me të; duke i inkurajuar ato të vijnë në Qendër për mbështetje. Ajo nuk deshi të konsiderohej viktimë tërë jetën e saj, prandaj e ngriti zërin dhe luftoi për një jetë më të mirë. Ky është pikërisht mesazhi që ajo ka për të gjithë të mbijetuarit e dhunës seksuale në Kosovë.
“Asnjëherë mos ndalo së luftuari” është fraza që ka zgjedhur edhe Drita, për të cilën beteja për rezistencë nuk rreshti kurrë. E përplasur me një burrë që e fajësonte, familje që nuk e përkrahu dhe mentalitet që e shtypi vazhdimisht, Drita thotë se as vetë nuk e di se si ka ardhur deri këtu. Ajo u detyrua të kthehej në shtëpinë e prindërve të saj, ku jeton edhe sot. E shtyrë nga nevoja për të justifikuar strehimin, Drita punon, pastron, gatuan, rregullon kopshtin, kujdeset për gjithçka dhe sfilitet çdo ditë, me shpresën se do të vijë dita kur ajo të jetë e pranuar.
Mes lotësh, Drita thotë se “shoqëria do të gjykojë, familja do të gjykojë… ne nuk kemi ku të shkojmë, pos të vuajmë në heshtje”. Në QKRMT, ajo thotë se ka gjetur prehjen e vetme shpirtërore. Terapistët dhe të mbijetuarit e tjerë ajo i konsideron familje të dytë, ndonëse nganjëherë ndjehet se edhe ata janë lodhur nga vizitat e shpeshta të saj. E kush do të mund ta mbante këtë barrë gjatë tërë jetës?
Fatmirësisht, rezultatet e studimit të QKRMT-së mund të jenë hapi i parë drejt lehtësimit të kësaj barre. Me anë të mostrave të gjakut nga 118 gra të mbijetuara të dhunës seksuale gjatë luftës dhe 119 fëmijë të tyre, kjo Qendër zbuloi diçka të jashtëzakonshme. Stresi pas-traumatik i përjetuar gjatë shtatëzanisë së të mbijetuarave mund të transferohet tek fëmijët; transferim i cili mund të shihet në sipërfaqen e gjeneve të tyre. Me nivele jo-tipike të kortizolit në gjak, këta fëmijë bëjnë më të mirën e mundshme që të gjallërojnë në një botë që nuk ka dashur t’ia dijë për ta.
Por, jo më. Falë këtyre gjetjeve, ne do të zhvendosim trajtimin e bazuar në individ duke e shndërruar në rehabilitim gjithëpërfshirës për të gjithë shoqërinë. Pasiguria, frika, stresi, dhe ankthi i fëmijëve të të mbijetuarve do të shndërrohet trajtohet në palcë, ashtu që rrënjët e tij të këputen njëherë e mirë. Kjo mund të duket e paarritshme, por me hartimin e programeve intervenuese për fëmijët e të mbijetuarve, Kosova do të shërohet nga zinxhiri i dhimbjes që ushqehet nga praktikat e gabuara, ndërsa trauma e luftës do të kalojë dalë-ngadalë në harresë.
* Emrat dhe detajet e ngjashme janë modifikuar për të mbrojtur identitetin e të mbijetuarve.